هفایستوس ، در اساطیر یونانی ایزد آهنگری، صنعتگری، تندیسگری، فلز، پسر ایزد آسمانها زئوس و ملکهٔ ایزدان هرا است. بر اساس روایات دیگری، او هیچ پدری ندارد و هرا بهطور مستقل از زئوس او را به دنیا آوردهاست، و این مسئله بهدلیل حسادت هرا به همسرش زئوس بود که صاحب دختری به نام آتنا از زنی دیگر شده بود. با این حال دربارهٔ این داستان اختلاف نظر وجود دارد، چون این هفائستوس بود که با تبر به سر زئوس زد و از سر شکافته زئوس، آتنا با زره کامل بیرون آمد. به عنوان آهنگر ایزدان، هفائستوس وظیفه ساخت تمامی سلاحهای ایزدان در المپ را بر عهده داشت. زئوس برای جلوگیری از نزاع بر سر ازدواج با دختر زیبایش، آفرودیت را به همسری هفائستوس درآورد. او عمدتاً در شهر آتن پرستش میشد، اما در سایر مناطق همچون مراکز تولیدی و صنعتی یونان نیز مورد پرستش قرار میگرفت. نمادهای مرتبط با او کوره آهنگری ، چکش، سندان و یک جفت انبر بودند. او قابل قیاس با وولکان در اساطیر روم باستان است .
او به خاطر طرفداری از مادر توسط زئوس به زمین افکنده شد و لنگ شد. در آثار هومر؛ هفائستوس فرزند زئوس و هرا و لنگ زاده میشود و در ایلیاد به هنگامی که هرا و زئوس دربارهٔ هراکلس مشاجره میکنند، هفائستوس جانب مادر را میگیرد و زئوس که از این ماجرا خشمگین است یک پای هفائستوس را میگیرد و او را از بالای کوه المپ پرتاب میکند و پس از این ماجرا هفائستوس لنگ هشت سال را از جانب تتیس پرستاری میشود. داستان رانده شدن هفائستوس همانند طرد یک فرزند خوانده از جانب زئوس و پرستاری او از جانب تتیس، گویای پیوند این روایت با اسطوره جانشینی است و گوئی هفائستوس خدائی است که آهنگ برانداختن زئوس را داشت. در روایتی هفائستوس به هنگام غیبت خود از المپ تختی از طلا میسازد و آن را برای مادر خود به المپ میفرستد و هرا با نشستن بر تخت نمیتواند از روی آن برخیزد. از آن جا که تنها سازنده تخت از این راز آگاه است، خدایان دیونیسوس را به دنبال هفائستوس میفرستند. دیونیسوس؛ آهنگر خدا هفائستوس را مست سوار بر یک خر به المپ بازمیگرداند و وی مادرش را آزاد میکند .
هفائستوس سازنده اجسام فوقالعادهای از مواد مختلف، به ویژه فلز بود. او با کمک سیکلوپها که همچنین کارکنان و دستیارهای او بهشمار میرفتند، آذرخش و عصای سلطنتی زئوس را درست کرد. او همچنین سلاحها و زرههای بیشماری را برای ایزدان و پهلوانان خلق کرده بود. برای آتنا، سپر ایجس را درست کرد و برای کمان ایزد عشق اروس یا کوپیدو پیکان درست نمود. ارابهٔ باشکوه و آتشین ایزد خورشید هلیوس که از صبح تا غروب با آن در آسمانها میتاخت، توسط هفائستوس ساخته شده بود. همچنین زرهٔ شکستناپذیر آشیل، در زمان محاصره تروا بدست او ساخته شده بود. هفائستوس، به دستور زئوس نخستین زن روی زمین را خلق کرد. او بوسیلهٔ آب و خاک اولین زن را ساخت که نام این زن پاندورا بود .