کیمیای آگاهی

---

سوال:

الف: یَمحُواللهُ مَا یَشاءُ و یُثبِتُ وَ عِندَهُ اُمُ الکِتابِ : خدا آنچه را بخواهد محو یا اثبات می‌کند و اصل کتاب نزد اوست. (الرعد (۳۹))
ب: هُوَ الَّذِیَ أَنزَلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ مِنْهُ آیَاتٌ مُّحْکَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِینَ فی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاء الْفِتْنَهِ وَابْتِغَاء تَأْوِیلِهِ وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلاَّ اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا وَمَا یَذَّکَّرُ إِلاَّ أُوْلُواْ الألْبَابِ
اوست کسى که این کتاب [=قرآن] را بر تو فرو فرستاد پاره‏اى از آن آیات محکم [صریح و روشن] است آنها اساس کتابند و [پاره‏اى] دیگر متشابهاتند [که تاویل‏پذیرند] اما کسانى که در دلهایشان انحراف است براى فتنه‏جویى و طلب تاویل آن [به دلخواه خود] از متشابه آن پیروى می‌کنند با آنکه تاویلش را جز خدا و ریشه‏داران در دانش کسى نمى‏داند [آنان که] مى‏گویند ما بدان ایمان آوردیم همه [چه محکم و چه متشابه] از جانب پروردگار ماست و جز خردمندان کسى متذکر نمى‏شود. (آل عمران(۷))
ج: وَإِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتَابِ لَدَیْنَا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ
و همانا که آن در کتاب اصلى [لوح محفوظ] به نزد ما سخت والا و پر حکمت است. (الزخرف (۴))
منظور از ام الکتاب چیست؟
پاسخ:
باید توجّه داشت “امّ الکتاب” در آیه اول و سوم، معنایی متفاوت با آیه دوم دارد.
عبارت امّ الکتاب در آیه دوم صفت و حالت و خصوصیتی است که خداوند آیات محکمات قرآن را به آن توصیف می‌کند.
یعنی آیات قرآن به دو دسته تقسیم می‌شود :
یک دسته آیات محکمات که دارای معنای روشن و متین و مستحکم می‌باشند مثل اکثر آیات همچون آیه‌ی ((الحمد لله ربّ العالمین))، یا ((ذلک الکتاب لا ریب فیه هدی للمتقین)) و ….
دسته دوم آیات متشابهات که دارای تشابه می‌باشند، یعنی معنای بدست آوردن معنای صحیح از آنها در معرض اشتباه است چون معنای ظاهری آنها شبیه به معنای غیرصحیح است. مثل آیه‌ی ((الرحمن علی العرش استوی)) که معنای ظاهری آن این است: ((خداوند مهربان بر تخت بلند شاهانه قرار گرفت)). چون این معنی در مورد خداوند شباهت دارد به آنچه در مورد پادشاهان معمولی، بدست آوردن معنای صحیح از آیه، در معرض اشتباه است و اگر کم‌دقتی شود یا کسی که آگاهی ندارد یا غرض ناشایست دارد بخواهد معنی کند به اشتباه می‌افتد یا سوء‌استفاده می‌کند.
بعد می‌فرماید دسته اول که محکمات‌اند دارای صفت و خصوصیتی هستند؛ و آن این است که آیات محکمه‌ی قرآن، اُمّ و مادر و اصل و مرجع و ریشه و پناهگاه آیات قرآن می‌باشند. یعنی: هم قسمت عمده و اکثر آیات را تشکیل می‌دهند، و هم برای بدست آوردن آیات متشابهه باید به آنها رجوع کرد و اینها مرجع آیات متشابهه‌اند.
اما عبارت امّ الکتاب در آیه‌ی اول و سوم به عنوان صفت و بیان خصوصیّت چیزی نیست بلکه اسم خاص است برای یک موجود خاص و آن همان موجودی است که به آن «لوح محفوظ» می‌گوییم. «امّ الکتاب» که در نزد خداوند است، و همه علوم و دانش‌ها در آن ثبت است، و همه مقدّرات عوالم در آن نوشته شده، و ثابت و غیرقابل تغییر است، یعنی همان «لوح محفوظ».
خلاصه‌ی سؤال: مراد از عبارت «امّ الکتاب» در آیاتی که آورده شده چیست ؟
خلاصه جواب: در آیه اول و سوم اسم خاص است، و در آیه دوم صفتی است برای آیات محکمه‌ی قرآن، در برابر آیات متشابهه.

اشتراک در شبکه های اجتماعی

---